ธรรมเนียมการเปิดพระวิสูตร
พระวิสูตร หรือ ม่าน หลายคนอาจรู้จักหน้าที่ของม่านเพียงแค่ว่าเป็นฉากกั้นบริเวณช่องเปิดของผนัง เพื่อกั้นพื้นที่ภายนอก-ใน และทำหน้าที่กันแสงแดดจากภายนอกเข้าสู่ตัวอาคาร แต่ม่านมีหน้าที่และความสำคัญมากกว่าเพียงแค่การบดบังแสงแดด
ม่าน เป็นที่คุ้นเคย และถูกนำมาใช้ตั้งแต่อดีตโดยแรกเริ่มมีหน้าที่ในการบดบงแสงแดด ต่อมาจึงมีการใช้ม่านเพื่อแบ่งพื้นที่ใช้งานต่างๆ รวมไปจนถึงการใช้เพื่อแบ่งชนชั้นในสังคม
หากได้สังเกตและศึกษาลักษณะการใช้งานอย่างถี่ถ้วนจะพบว่าในสังคมไทย ส่วนใหญ่มีการใช้ม่านเพื่อแบ่งพื้นที่เพื่อแสดงถึงชนชั้นระหว่างพระมหากษัตริย์และสามัญชน ซึ่งหากสามัญชนจะเดินผ่านเข้าไปก็ทำได้โดยง่าย แต่พระวิสูตรทรงไว้ซึ่งอำนาจมากกว่าความแข็งแรง จึงทำหน้าที่กั้นพื้นที่ได้อย่างศักดิ์สิทธิ์
นอกจากนี้พระวิสูตรมีความสำคัญในการประกอบราชพิธีต่างๆ ตัวอย่างที่เห็นได้ชัด คือ "ธรรมเนียมการเปิดพระวิสูตร" การเปิดพระวิสูตรนี้จะกระทำขึ้นเฉพาะ"พระราชพิธีใหญ่มีการเสด็จออกมหาสมาคมเท่านั้น โดยพระวิสูตรนี้จะกางกั้นระหว่างพระราชบัลลังก์ กับข้าราชการที่มาเข้าเฝ้าทูลละอองพระบาท เมื่อพระเจ้าอยู่หัวเสด็จมาถึงก็จะเสด็จเข้าทางพระทวาร(ประตู)หลังของพระที่นั่ง เสด็จขึ้นประทับเหนือพระราชบัลก์ภายใต้พระเศวตฉัตร ลายล้อมไปด้วยต้นไม้เงิน ต้นไม้ทอง เมื่อถึงเวลาจะเปิดพระวิสูตรนั้น เจ้าพนักงานจะชูพุ่มดอกไม้ทอง เจ้าพนักงานจะรัวกรับ ประโคมกระทั่งมโหระทึก ประโคมแตร ทหารกองเกียรติยศถวายความเคารพ จากนั้นพนักงานชาวม่านจะเริ่มเผยพระวิสูตรออกให้เห็นพระเจ้าอยู่หัว
เหตุที่ต้องมีพระวิสูตรกั้น และต้นไม้เงินต้นไม้ทองแวดล้อมพระราชบัลลังก์นั้นเป็นการสะท้อนถึงความเชื่อเรื่ององค์สมมติเทพโดยมีเหตุผลดังนี้ คือ "พระวิสูตร เปรียบเสมือนที่กั้นเขตแดนระหว่างสวรรค์ที่เต็มไปด้วยดอกไม้เงินดอกไม้ทอง กับโลกมนุษย์ "
ซึ่งในช่วงตั้นกรุงรัตนโกสินทร์นั้น เมื่อถึงงานพระราชพิธีออกมหาสมาคม เจ้าพนักงานจะเปิดพระวิสูตรไว้ให้ข้าราชการที่มาเข้าเฝ้าได้เห็นว่า บนพระราชบัลลังก์นั้นว่างอยู่ และเมื่อพระเจ้าอยู่หัวเสด็จมาถึงพระที่นั่งก็จะเสด็จพระราชดำเนินเข้าทางพระทวารหลังเตรียมจะเสด็จขึ้น เจ้าพนักงานก็จะปิดพระวิสูตร เพื่อให้พระเจ้าอยู่หัวเสด็จปีนขึ้นไปประทับบนพระราชบัลลังก์ เมื่อได้เวลาออกมหาสมาคมเจ้าพนักงานก็จะเปิดพระวิสูตรอีกครั้งหนึ่ง เสมือนว่าองค์สมมติเทพเสด็จลงมาปรากฏกายให้เห็นอย่างน่าอัศจรรย์
เมื่อถึงคราวจะเสด็จกลับ หลังจากจบสิ้นพระบรมราโชวาทแล้ว เจ้าพนักงานชาวม่านก็จะปิดพระวิสูตรเพื่อให้พระเจ้าอยู่หัวเสด็จลงจากพระราชบัลลังก์แล้วเสด็จออกไปทางพระทวารหลัง จากนั้นเจ้าพนักงานชาวม่านก็จะเปิดพระวิสูตรอีกครั้งเสมือนว่าพระองค์เสด็จหายไปอย่างน่าอัศจรรย์ใจ
แต่ในปัจจุบันธรรมเนียมนี้ได้ตัดบางตอนออกไปคือ จะเผยพระวิสูตรเพียงครั้งเดียวคือเมื่อพระเจ้าอยู่หัวเสด็จมาถึง และปิดพระวิสูตรเมื่อเสด็จกลับ โดยไม่เปิดอีก
จะเห็นได้ว่าในสังคมไทยนั้นให้ความสำคัญกับการแบ่งพื้นที่เพื่อบ่งบอกถึงชนชั้น ฐานะ และสภาพทางสังคม ทั้งนี้สิ่งที่จะช่วยในการแบ่งพื้นที่ต่างๆแล้ว นอกจากม่าน ยังมีการใช้องค์ประกอบทางสถาปัตยกรรมอย่างอื่นร่วมด้วย เช่น กำแพง ฉากกั้น บันได เป็นต้น
ไม่มีความคิดเห็น:
แสดงความคิดเห็น